Nowruz baýramy halkara derejesindäki baýramçylyklaryň biri bolup Türkmenistan, Eýran, Azerbaýjan, Owganystan, Özbegistan, Täjigistan, Gyrgyzystan, Gazagystan, Siriýa,Yrak, Türkiýe ýaly ýurtlarda, şeýle-de Hytaýyň günbatar ýerleri, Türkiýedäki kürtler, Russiýanyň günortasyndaky tatarlar we başkirler tarapyndan giňden bellenilýän baýramçylykdyr. Bu baýramçylyk 2010-njy ýylda halkara statusyna eýe boldy.
Nowruz (başgaça Noruz, Nowrooz, Nawruz) täze ýyl hökmünde bellenilýän, taryhy 2,5 müňden 5 müň ýyldan hem gowrak wagty öz içine alýan ýaz baýramçylygydyr. Birnäçe pars ýazgylarynda, bu baýramçylygyň Zoroaştrizm dini bilen baglanyşygynyň bardygyny aýdýarlar. Şol sebäpli käbir ýurtlarda belli bir döwürde Zoroaştrizm dini bilen baglanyşdyrýandyklary üçin bu baýramçylygy bellemegi gadagan edilen halatlary hem boldy. Nowruz sözüniň manysy parsça ,,täze ýyl, täze gün” diýmegi aňladyp, gadymy eýranlylar bu güni täze ýylyň ilkinji güni hökmünde belläpdirler. Gadymy döwürlerde, pars şalary bu täze ýylda kellelerine Günüň şekilinde bolan täçleri geýipdirler, raýatlara sowgat-serpaýlaryny paýlapdyrlar, şeýle hem köpçülikleýin ot ybadathanalaryna gatnaşypdyrlar.
Gadymy döwürlerde bu baýramçylygy ýazyň gelmegi, ýagny tebigatyň gyş ukusyndan oýanyp gök öwüsip başlap, täzeden janlanmagy, howanyň maýlap başlamagy hökmünde belläpdirler. Şol sebäpli bu güne Nowruz , ýagny “täze ýyl” diýlip atlandyrypdyrlar. Ýöne täsin ýeri şol döwrüň senenamasyndada, bu baýramçylygyň bellenýän wagty gije bilen gündiziň deňleşýän wagtyna ýakyn gelýändigini görmek bolýar. Abu Reýhan Biruny öz eserinde Nowruz güni barada şeýle diýýär: ,,Nowruz gününde bir sagat bar, şol sagatda wagtyň çarhy älemi janlandyrmaga howlugýar. Ol günüň iň bagtly sagatlary, Günüň şöhlesiniň dik düşüp ugran sagatlarydyr”.
Häzirki wagtda halk toparlarynyň çykyşlary, festiwallary, gyzykly ýaryşlary bu baýramçylygyň bellenilýän ähli ýurtlarynda Nowruz baýramçylygynyň aýrylmaz bölegidir. Nowruz indi gadymy we häzirki zaman däpleriniň köpdürlüliginde özboluşly baýramçylykdyr.
Biziň ýurdumyz Türkmenistanda hem Milli bahar baýramy her ýylyň Mart aýynyň 21-22-ne uly dabara bilen bellenilip geçilýär. Nowruza gabatlap türkmenler naz-nygmatlar taýýarlap, ýaňy gögeren ýaşyl bugdaýdan taýýarlanan semenini bişirip, birek-birege hödür-kerem edýärler. Nowruz baýramy gözelligiň we joşgunly ýaşaýşyň baýramy bolup, halklary bir-birege ýakynlaşdyrýar, goňşuçylyk gatnaşyklaryny, ynsanperwerligi rowaçlandyrýar, dünýä halklaryny dostluga, agzybirlige we abadançylyga çagyrýar. Nowruz baýramy diýlende, tebigatyň janlanmagy, gyş ukusyna giden agaçlaryň täzeden ösmegini dowam edip başlamagy, gülleriň ýene täze güýç bilen güllemegi, mallaryň ýaşyl meýdanlara çykyp otlap duranlary göz öňüne gelýär. Ýagny, bu baýram täze bir döwrüň başlanýandygyny aňladýar. Bu bolsa adama täze ruhuň, täze güýjiň, täze başlangyçlaryň döremegine itergi berýär.
Şirin ATAJANOWA,
TOHI-niň Weterinar lukmançylygy fakultetiniň Maglumat ulgamlary we tehnologiýalary taýýarlyk ugrunyň 3-nji ýyl talyby.
