Immunitetiň berk bolmagy üçin näme zerurka?
1. Maşgalada we işde oňaýly (psihologik mikroklimatyň) ruhy sagdynlygyň bolmagyny gazanmaly. Her bir ýagdaýda deňagramlylygy berjaý ediň we ýygy-ýygydan ýylgyryň. Güýçli nerw dartgynlygy (stres) adam bedeniniň kesellere garşy göreş ukybyny peseldýär. Wiruslar öýjüklerde gizlenip saklanýar we bedeniň gowşan ýagdaýynda keseli döredýär. Şol sebäpli bir-biriňize mylakatly boluň, ýylgyryp bakyň.
2. Gün tertibi. Adam bedeniniň tebigy gurluşyna laýyklykda, uky bilen işjeňligiň, iýmit we gezelenjiň kesgitli çalşygy bolmalydyr. Bu endikler irki çaga döwründe kemala gelip, adamyň bütin ömründe galýar. Şol sebäpden çagany irki döwründen başlap, gün tertibine uýgunlaşdyrmaly we bu tertip-düzgünini her gün doly ýerine ýetirmek şertinde çagany terbiýelemeli.
3. Kadaly iýmitlenmek. Respirator kesellere garşy göreşmek ukybyny berkitmek maksady bilen, D we A witamine baý önümleri iýmeli. Hökmany suratda ösümlik ýagy goşulyp, ter käşirden taýýarlanan işdäaçary, mesge atylyp taýýarlanan kädi üwmejini, ýumurtga, dorag, ýogurt, gaýnadylan et, buglanan balyk, şugundyr, kelem, sogan, sarymsak we miweleri iýmeli. Witaminleriň B topary umumy madda alyş-çalyş hadysalaryny kadalaşdyrýar, gan dörediji ulgamyna oňaýly täsirini ýetirýär, bu bolsa saglygyň berkidilmegine ýardam berýär. Şonuň üçin süýtde taýýarlanan dürli kösükli şüleleri iýiň. Emma immuniteti has berkidýän C witaminidir. Gök önümler we miweler C witamine has baý önümlerdir. Gök önümler we miweler taýýarlananda olaryň düzümindäki C witamini dargamaz ýaly taýýarlamak üçin hökman gyzgynlygyň oňaýly derejesini saýlamalydyr. Olary ter dogralan görnüşinde iýmezden öň taýýarlamaly. Gök önümleri we miweleri az-azdan yzygiderli iýmeli. Diňe iýýän iýmit önümlerimiz wajyp bolman, eýsem, iýmegiň ýygylygy hem wajypdyr. Uly adamlarda — bu ertirlik, guşluk, günortanlyk, agşamlyk naharlarydyr. Ulularyň adaty ertirlik, guşluk, günortanlyk, agşamlyk iýmitlenmek rejesi çagalar üçin degişli däldir. Bu iýmitlenme rejesine ikinji ertirlik we guşluk goşulmalydyr. Bakja baglarynda we mekdeplerde çagalar 4 gezekleýin iýmitlenme bilen üpjün edilen bolsa-da, olara ýany bilen alma, banan, däneli kökejikleri, ýogurt, maňyzlary, arassa agyz suwuny bermeli. Güýz we gyş aýlarynyň çalşygynda hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltli ylmy-ensiklopedik kitabynyň esasynda taýýarlanan çopantelpek, itburun, ýandak, zirk, buýan köki we beýleki dermanlyk ösümliklerinden taýýarlanan melhem çaýlary has peýdalydyr. Şeyle hem, towuk, göle çorbasyndan taýýarlanan, gyzyl burç we sarymsak goşulan unaş içmeli. Günde gatyk ýa-da beýleki süýt önümleri içmeli.
4. Günüň içinde 1 gezek çaga itburun demlemesini beriň we özüňiz hem içiň. Itburun demlemesini tapgyrlaýyn 2 hepdäniň dowamynda içmeli, soň 1 aý arakesme etmeli. Çagalara bolsa itburun demlemesini 4 aýlyk döwründen berip başlansa bolýar. Bu ýerde hem onuň öz aýratynlygy bar: itburun C witamine baý ösümlik, ýöne ol bedenden kaliý maddasyny çykarýar. Bu demlemäniň has peýdaly bolmagy üçin hökman ýany bilen kaliý maddasyna baý, çaganyň ýaşyna laýyklykda rugsat berilýan iýmit önümleri bolan kakadylan erik, kişmiş, banan girizilmelidir. Ondan başga-da, günüň dowamynda ýeterlik mukdarda arassa agyz suwuny içmek zerur şertleriň biridir.
5. Arassa açyk howa. Bu ýerde howa we bedeni D witamini bilen baýlaşdyrýan Gün wannalary wajypdyr. Hatda bulutly howada-da Gün wannalary kabul edip bolar, sebäbi ultramelewşe şöhleleri bulut gatlagyndan arkaýyn geçip bilýär. Çagany pasla görä geýindirmek wajypdyr — ene-mamalarymyz çagany üşemez ýaly gat-gat geýindirýärler, bu bolsa çaganyň gyzmagyna, derlemegine hem-de hereketleriniň çäklendirilmegine getirýär we çaganyň kesellemegi mümkin. Ýeňil geýinmek çaganyň hereket etmegine itergi berýär we ol netijede ýylanýar. Emma aşa galyň geýinmek gyzmak immunitetiniň peselmegine getirer. Pasla görä ünsli geýniň we çagalaryňyza gözegçilik ediň.
6. Bedeni taplamak. Suw bilen taplanmak — bu birnäçe usullardan ybarat bolan uly mowzukdyr. Süpürinmek, üstüňden suw guýmak, aýak üçin wannalar, sowuk we gyzgyn suwy çalyşmak arkaly duş kabul etmek. Emma, ilki bilen taplanmany otag temperaturasyndaky derejede bolan suwda çyglanan süpürgiç bilen süpürinmekden başlamak çagalar üçin hem amatlydyr.
7. Şahsy we jemgyýetçilik gigiýenasy. Her gün ýaşaýyş otaglaryny ýelejiretmeli we yzygiderli çygly arassalaýyş işlerini geçirmeli, sebäbi gurak otagda tozan bölejikleri dem alyş ýollarynyň gabat gatlagynda gaýmalap durýarlar. Eger-de ulaldyjy enjam arkaly mikroskopyň kömegi bilen howanyň barlagyny geçirseňiz, onda howada dürli kömelejikleri, mikroorganizmleri görüp bolar. Çygly arassalaýyş işlerinden soň otaglaryň howasyny üzärlik bilen tämizlemeli.
Irki ýaşdan çagalarda nahar iýmezden öň we hajathanadan soň elleri ýuwmak endigini terbiýelemeli. Çagalar üçin burun boşlugynyň we bokurdagynyň arassalygy we gigiýenasy wajypdyr, çaga agyz-burun boşlugyny mylaýym suw bilen çaýkamagy endik etdiriň. Mundan başga-da, öýde mikroklimaty döretmek zerur, howanyň 20 — 22° C we 50 — 60 % çyglyk dem alyş hadysasyny kadalaşdyrýar we keselleriň öňüni almaga ýardam edýär. Immuniteti berkitmegiň özeni — derman serişdesiz adaty, ýöne hökman ýerine ýetirilmeli we netijeli usulydyr. Mundan başga-da, bu usullarda garşy görkezmeler ýokdur.
8. Ýene-de bir netijeli ýöriteleşdirilen keselleriň öňüni alyş usuly keselleriň öňüni alyş sanjymydyr. Maşgala lukmanlary bilen maslahatlaşyp, öz wagtynda sanjymlary alyň!
