Bilermenler matematika ylmynyň çagalaryň pikirleniş endiklerini ösdürýändigini, ýady kämilleşdirýändigini, iň möhüm düşünjeleri saýgarmagy, dogry netije çykarmagy, derňemegi we umumylaşdyrmagy, logiki we abstrakt pikirlenmegi öwredýändigini belleýärler. Şoňa görä-de, umumybilim edaralarynda okuwçylaryň pikirlenmesini ösdürmekde, olarda akyl zähmetiniň endiklerini we başarnyklaryny terbiýelemekde matematika dersiniň orny uludyr.
Matematika sapaklarynda mugallymlaryň okatmagyň täzeçe, innowasion usullaryny ulanmagyna giň ýol açyldy. Okatmakda, öwretmekde oňaýly we netijeli usullar ulanylyp başlandy. Matematikany okatmakda meseleleri çözmäge uly orun degişlidir. Şunda, esasan, okuwçylaryň mesele çözmek başarnygyna görä baha berilýär. Meseleleri çözmek terbiýeleýji ähmiýete eýe bolmak bilen, okuwçylaryň akyl taýdan ösmegine, olaryň sözleýiş diliniň kämil bolmagyna, ünsüniň, hyýalynyň ösmegine uly täsir edýär. Okuwçylaryň matematiki adalgalar bilen tanyşdyrylmagy sözleýiş dilini baýlaşdyrmak, matematiki düşünjelerini takyklamak we durmuşda ýygy-ýygydan duş gelýän dürli hasaplamalary geçirmek başarnyklaryny edinmegine uly ýardam berýär. Mesele çözmek işleri okuwçylaryň ýaş aýratynlygyna laýyklykda alnyp barlyp, her synpda geçilýän temalaryň esasynda ýola goýulýar.
Okatmagyň işjeň usullarynda durmuş wakalary bilen baglanyşykly dürli görnüşdäki meseleler örän ähmiýetli bolup, ol okuwçyny işjeňleşdirmäge kömek berýär. Şeýle-de çeper suratlandyrylan erteki görnüşli meseleler çagalara örän ýaraýar. Çagalarda ertekiniň baş gahrymanyna ýa-da söýgüli gahrymanyna kömek bermek islegi oýanýar we meseleleri çözmekde kynçylyklary ýeňmek üçin olarda gyzyklanma döräp başlaýar. Meseläniň oňat çözülişi, pikirleriň duýdansyz tersine öwrülmegi, aňyýet (logiki) taýdan pikir ýöretmeler — bularyň ählisi çagalarda emosionallygy güýçlendirýär. Çeper dilde beýan edilýän meseleler özüne çekiji bolup, okuwçynyň päk we ýiti duýgusyny özünde jemleýär. Gyzykly meselelerde çeper şöhlelendirilýän durmuş ýagdaýy, ýurdumyzyň ösüşi bilen baglanyşykly wakalar çagalara göz öňüne getirmekde we akyl ýetirmekde uly ýardam edýär. Meseläniň çözüwini tapmak we degişli amallary dogry ulanmak bilen okuwçylaryň dogry jogap tapmagy, çaganyň özüne bagly bolmadyk joşgunly duýgusy bilen çözüwi tapýandyklaryny görmek bolýar.
Ösüşine, mümkinçiligine laýyklykda meseläni çözmekde okuwçylar üçin çuňlaşdyrylan meseleleri saýlamak zerurdyr. Meseläni çözmek bilen meşgullanmak, oňa höwes döretmek üçin çaga ilki itergi bermeli. Soňra öňde duran kynçylyga, gapma-garşylyga onuň ünsüni güýçlendirmeli bolýar. Göräýmäge matematika we erteki biri-birine gabat gelmeýän düşünjeler ýaly bolup görünýändir. Emma gyzykly wakalar okuwçylaryň matematika sapagyna bolan höwesini artdyrmaga, hasaplamak bilen içgin gyzyklanmagyna we matematika dünýäsine üstünlikli girişmegine, abstrakt pikirlenmesine aýratyn uly mümkinçilik berýär.
Matematikany öwrenmäge bolan höwes okuwçyda öz-özünden döremeýär, ol şol predmeti okatmagyň irki döwürlerinden başlap mugallymyň irginsiz gözlegleriniň, yhlasly zähmetiniň netijesinde döreýär. Okuwçylaryň matematika bolan höwesini artdyrmak, hasaplaýyş endiklerini ýokarlandyrmak üçin sapakda okatmagyň sapakdan başga görnüşlerinden, ýagny okuwçy üçin kabul etmäge ýeňil bolan usullardan peýdalanmak uly ähmiýete eýedir. Ýaş nesle berilýän bilim-terbiýäniň ýokary hilini üpjün etmek we ýaşlary höweslendirmek, bilim ulgamyny düýpli özgertmek, kämilleşdirmek, okatmagyň dürli oňaýly usullaryndan peýdalanmak matematika dersine höwesli ýaşlaryň uly üstünlikleri gazanmagyna ýol açýar.
Ogulşeker HYDYRMUHAMMEDOWA,
Berdimuhamet Annaýew adyndaky Arkadag şäher mugallymçylyk orta hünär okuw mekdebiniň matematika mugallymy.
