Megerem, aragatnaşygyň bar bolan ýerinde gybat hem bar diýsek ýalňyşmarys. Bu sosiallaşma asyrlarboýy birneme erbet görnen hem bolsa, alymlar gybatyň peýdaly taraplaryny häli-häzirem goraýarlar.
Gybat — hemişe jemgyýetçilik durmuşynyň aýrylmaz bölegi hökmünde ünsi özüne çekip gelýär. Adamlaryň arkasyndan gepini etmek her bir jemgyýetiň hakykatyna öwrüldi. Gözlegleriň görkezişi ýaly, ABŞ-da we Günbatar Ýewropadaky iş ýerlerinde işleýän adamlaryň 90% -i gybat edýär. Aslynda gybat oňyn, otrisatel ýa-da bitarap bolup biler we kimdir biri hakda gürleşmek, köplenç, sosial gatnaşyklary ýola goýmaga hem kömek edýär. Bir gözlegiň netijesine görä, häzirki zaman jemgyýetinde adamlar günüň ortaça bir sagadyny gybat edip geçirýärler. Şeýle-de bolsa, soňky ýyllarda alymlar gybatyň diňe zyýanyna we gybatlaryna ünsi jemlemekden peýdalanandygyny öňe sürüp başladylar.
Raýs uniwersitetinden psiholog Týanjun Sun gybat boýunça gözlegleriň, köplenç, bu hereketiň zyýanyny barlaýandygyny, ýöne indi gybatyň sosial peýdalaryna we dinamikasyna ünsi jemleýändigini aýtdy. Hususan-da, gybat edýän, diňleýän we nyşana alynýan üçlügiň arasyndaky gatnaşyklar jemgyýetçilik durmuşynyň möhüm bölegi hökmünde täzeden bahalandyrylýar. Onda, gybat etmegiň peýdalary näme? Kimdir biri bilen gybat edeniňde, araňyzda sosial baglanyşyk gurulýar. Söhbetdeşlik geçirýän adamyňyz, tanaýan adamyňyz hakynda bir zat aýdanda, bu maglumatlaryň oňyn ýa-da otrisateldigine garamazdan, araňyzda baglanyşyk gurulýar. Aslynda, gybat edýän adama bolan gyzyklanmanyňyz artyp biler. Bu sosial alyş-çalyş, kimiň ygtybarlydygyny öwrenmäge mümkinçilik berýär we toparlaýyn düzgünleri ulanmaga kömek edýär. Mysal üçin, zibili nädogry ýere taşlaýan kärdeşiňiz baradaky şikaýatlar şol adamyň bu hereketiň kabul edilmeýändigine düşünmegine sebäp bolup biler.
Gybatyň peýdasy bar! Sebäbi gybat ygrarlylyk duýgusyny döredýär. Alymlar, esasan, gybatyň näme üçin beýle edýändigini, ondan gazananlaryny we bolup biljek töwekgelçiliklerine ünsi jemleýärler. Tianjun Sun-yň pikirine görä, iň bigünä görnüşinde gybat, degişlilik we ygrarlylyk duýgularyny döredýär. Şeýle-de bolsa, gybat negatiw bolsa, gybat özüni günäkär duýup biler we hatda netijeleri bilen iş salyşmaly bolar (ar alyş ýa-da erbet täsir). Iň gyzykly maglumatlaryň biri-de gybatçylar taryhda köplenç kemsidilse-de, olaryň beren maglumatlarynyň aglaba böleginiň dogrudygydyr.
Gollandiýadaky Groningen uniwersitetinden Françeska Giardini tarapyndan geçirilen gözlegler, gybatçylaryň takyk maglumatlary köp derejede ýaýradýandygyny görkezýär. Şeýle-de bolsa, gybatyň maksat bilen gyzyklanma gapma-garşylygy bar bolsa, bu ýagdaý üýtgäp biler. Sosial psiholog Terens Dores Kruz tarapyndan geçirilen synag, gybat garşydaşy bilen bäsleşýän bolsa, maglumatlary dolandyrmak ähtimallygynyň ýokarydygyny görkezýär. Hünärmenleriň pikiriçe, bu maglumatlar gybat diňleýän adam üçin gaty peýdaly bolup biler. Mysal üçin, işdeşiňiziň işden çykyp biljekdigini eşitmek, wezipäňi ýokarlandyrmak üçin has kyn meselelere başlamaga itergi berip biler. Gybat, esasanam, täze topara goşulan adam üçin bahasyna ýetip bolmajak gymmatlyk bolup biler. Kim bilen dostlaşjakdygyňyza ýa-da kimden uzak durjakdygyňyza düşünmäge-de uly kömek edip biler. Maglumat alyş-çalşygynyň bu görnüşi, esasanam, azlyk toparlarda, öz strategiýalaryňyzy kesgitlemekde möhüm rol oýnap biler. Gybatyň nyşany, problemaly hereketlerini düzetmäge itergi berip biler. Şeýle-de bolsa, gözlegler bu ýagdaýyň hemişe negatiw däldigini görkezýär. Oňyn gybat buýsanç ýaly oňyn duýgulary döredip biler. Hatda negatiw gybat hem adamy problemaly hereketlerini düzedip biler. Gybat adamyň abraýyna, karýerasyna we akyl saglygyna ýaramaz täsir edip biler.
Gybat hakda köp gözlegler adatça laboratoriýa şertlerinde geçirilse-de, gybatyň hakyky durmuşda nähili işleýändigine düşünmek üçin käbir gözlegler hem bar. Mysal üçin, Kruz tarapyndan geçirilen gözleg gybatyň ne oňyn, ne-de negatiwdigini, esasanam, diňe maglumat alyşýandygyny görkezýär. Gybatyň kömegi bilen adamlar başgalaryň özüni alyp barşyna has gowy düşünýärler we özlerine nähili garamalydygyny has aýdyň görýärler. Netijede, gybat negatiw abraý gazanyp biler, ýöne ylym gybatyň peýdasynyň bardygyny we köplenç, jemgyýetçilik gatnaşyklaryny güýçlendirýän, maglumat paýlaşmagyny üpjün edýän we jemgyýetçilik tertibini saklaýan guraldygyny görkezýär!
«TürkmenGazet».
