Tutuş ynsanyýeti gujagynda saklap, biziň üçin ýaşamaga ýer, iýmäge iýmit, dem almaga howa, içmäge suw berýän Ýer şary iň çynlakaý söýgä mynasypdyr. Eýsem, biz Ýer şarynyň şeýle jomartlygyna nädip minnetdarlyk bildirip bileris?
Tebigatdaky ähli janly-jandarlaryň, ösümlikleriň ýaşaýşy üçin arassa howanyň ähmiýetiniň nä derejede wajypdygyny hemmämiz bilýäris. Adamzat döräli bäri dürli maksatlar bilen Ýer ýüzüniň agaç örtüginiň tas deň ýarysynyň, ýagny 46%-niň ýok edilmegi, wagtyň geçmegi bilen, döwrümizdäki dürli ekologik kynçylyklaryň ýüze çykmagyna getirdi. Köp haýwanlardyr ösümlikleriň ýitip ýok bolup gitmegi, dürli keselleriň ýüze çykmagy, howanyň çürt-kesik üýtgemegi munuň ýetiren görnetin täsiriniň mysallarydyr. Her bir ekilýän agaç nahaly ynsanyýetiň geljekki durmuşynyň dowam etmeginde juda wajypdyr.
Bilşimiz ýaly, agaçlar Ýeriň öýkeni hasaplanýar. Olar howadaky zyýanly gazlary ýapraklary bilen sorup alyp, fotosintez hadysasynyň kömegi bilen kislorod bölüp çykarýar. Häzirki wagtda Ýer şaryndaky agaçlar bölünip çykýan zyýanly gazlaryň diňe 1/3 bölegini arassalamaga ýetişýär. Galan bölegi bolsa ozon gatlagynyň aşagynda jemlenip «greenhouse effect» diýlip atlandyrylýan «ýyladyşhana täsirini» döredýär.
«Ýyladyşhana täsiri» — munuň özi tutuş planetamyzyň daş-töweregindäki ozon gatlagynyň zyýanly gazlar bilen galňamagy zerarly Ýer şarynyň bölüp çykarýan artykmaç gyzgynlygynyň hiç ýere çykyp bilmän, gaýtadan ýene Ýere siňmegidir. Netijede, howanyň däl-de, Ýeriň hut öz gyzgynlygy ýokary galýar. Muny ynsan bedeniniň kadaly gyzgynlygynyň 36,6 gradusdan 39 — 40 gradusa ýetmegi ýaly mysal bilen deňeşdirip bileris. Haçan-da bedenimiziň temperaturasy ýokarlananda özümizi hassa duýşumyz ýaly, Ýer şarynyň gyzgynlygynyň ýokarlanmagy hem onuň «hassalanmagyna» getirýär.
Wepa REJEPOW,
S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň 3-nji ýyl talyby.
