Kompýuteriň syçanjygy – kursory dolandyrmak we kompýutere dürli buýruklary bermek üçin ýasalan enjamdyr. Kursor syçanjygy stoluň ýa-da ýörite halynyň üstünde hereket etdirmek arkaly dolandyrylýar. Düwmeler we syçanyň tekeri käbir hereketleri ýerine ýetirmek üçin gerekdir. Mysal üçin: belli bir obýekti işjeňleşdirmek, kontekst menýusyny çagyrmak, web sahypalary dikligine we keseligine aýlamak, operasion ulgamyň penjirelerine we elektron resminamalara girmek üçin ulanylýandyr.
Kompýuteriň syçanjygy şahsy kompýuterlerde grafiki ulanyjy interfeýsleriň peýda bolmagy sebäpli giňden ýaýrady. Şyçanjyklardan başga-da, şeýle maksatlary ýerine ýetirmek üçin beýleki giriş enjamlary hem giňişleýin ýaýrandyr. Syçanjyk öz hereketini hereket etdirilýän tekizlikde duýýar we bu maglumatlary kompýutere geçirýär. Syçanjygyň hereketine jogap hökmünde kompýuteriň kursory dürli taraplara we dürli uzaklyklara hereket edýär.
Syçanjygyň hereketlendirijisinden başga-da, bir ýa-da birnäçe düwmeler, şeýle hem goşmaça dolandyryş bölekleri bardyr. Syçanjygyň dolandyryş komponentleri köp babatda akord klawiaturasynyň ideýalarynyň beýanydyr. Ilkibaşda akord klawiaturasynyň goşundysy hökmünde döredilen syçanjyk ony çalyşýar. Käbir syçanjyklarda goşmaça garaşsyz enjamlary hem bolýandyr (sagatlar, kalkulýatorlar).
Kompýuteriň syçanjygynyň hem özüniň döredilişiniň taryhy bardyr. 1968-nji ýylyň 9-njy dekabrynda Kaliforniýada geçirilen interaktiw enjamlar sergisinde kompýuter syçanjygy hödürlendi. Duglas Engelbart bu iş üçin 1970-nji ýylda patent aldy. Syçanjygy öz içine alýan ilkinji kompýuter 1981-nji ýylda hödürlenen Hegox810 Star Information System minikompýuteridi. ,,Herox’’ firmasynyň ýasan syçanjygynyň üç sany düwmesi bolup, bahasy 400 dollara ýetdi. 1983-nji ýylda ,,Apple’’ kompaniýasy ,,Lisa’’ kompýuterleri üçin bir düwmeli syçanjygy hödürlediler, onuň bahasy 25 dollara çenli arzandy. Häzirki wagtda hem islendik kompýuterler üçin dürli görnüşli syçanjyklar ulanylýar.
Orazjemal SYRAÇMUHAMMEDOWA,
S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň talyby.
