Höwesjeňleriň we ussatlaryň federasiýalaryny özüne birleşdirýän welosipedçileriň halkara birleşiginiň dolandyryş merkezi Şweýsariýanyň Egi şäherinde ýerleşip, ol 1900-nji ýylyň 14-nji aprelinde döredilýär. Ýeňil atletikadan soňra iň köp görnüşli sport bolan welosportuň ýaryşlary Olimpiada ýa-da dünýä çempionaty ýaly uly bäsleşiklerde trekde, şossede hem-de daglyk ýollarda geçirilýär.
Bu sport görnüşiniň umumy düzgünleri barada aýdyp geçsek, trekde 1 kilometrlik sprinterlik ýaryşyna türgenleriň 2-si gatnaşyp, pellehana ilkinji gelen, elbetde, ýeňiji bolýar. Welosiped sportunda toparlaýyn we ýekelikdäki ýaryşlar 4 kilometr aralyga dowam edýär we türgenler tregiň dürli tarapyndan ugramak mümkinçiligine eýe bolýarlar. Sportuň bu görnüşi boýunça tandemli ýaryşlaryň, ýagny iki türgen bir uly welosipedli, öňdebaryjylyk ugrundaky ýaryşlaryň, ýagny welosipedli türgeniň öňünden motosiklçiniň goýberilmegi, toparlaýyn ýaryşlaryň düzgünleri ençeme ýyl bäri üýtgewsiz saklanyp gelýär.
1816-njy ýylda Germaniýanyň Mangeým şäherinde ilkinji welosipedli ýaryş geçirilýär. Trekdäki dünýä çempionaty 1900-nji ýyldan başlap, bassyr 13 ýyl dowam edipdir. Onuň 7 ýyllap togtadylmagyna birinji jahan urşy sebäp bolýar.
Şosse boýunça ilkinji dünýä çempionaty 1921-nji ýylda geçirilip, onda şwesiýaly G. Skold çempion bolmagy başarýar. Angliýaly Leon Meredit we fransiýaly Daniel Morelon erkekleriň arasyndaky dünýä çempionatlarynda 7 gezek ýeňiji bolýarlar.
Ýaponiýaly Kioşi Nakanon ussatlaryň arasyndaky dünýä çempionatynyň sprinterlik ýaryşynyň bassyr 10 sapar çempiony bolup, özboluşly rekordyň eýesidir.
Zenanlaryň arasynda şosse we trek boýunça dünýä çempionatlary 1958-nji ýyldan geçirilip başlanýar. Trekde gysga aralyga guralan ilkinji ýaryşyň çempiony russiýaly Galina Ýermolaýewa bolýar we ol soňlugy bilen şol ýaryşyň altyn medalyny alty gezek boýnuna dakynýar.
Ýekelikdäki ýaryşda 3 kilometr aralyk boýunça ilkinji dünýä çempiony-da Russiýadandyr. Lýubow Koçetowa şeýle üstünlige jemi alty sapar ýetýär. Şol görnüş boýunça onuň üstünligini gaýtalamak Tamara Garkuşinä miýesser edýär.
Geçen asyryň iň güýçli welosipedçi zenany hökmünde Fransiýadan Žanni Longonyň ady meşhurdyr. Ol 1980-1990-njy ýyllar aralygynda trekde we şossede dünýä çempionatlarynyň 10 gezek ýeňijisi bolup, dünýä rekordyny goýmagy başarýar.
Welosportuň nusgawy görnüşlerinden başga-da welokross boýunça dünýä çempionatlaryny geçirmek hem ýola goýlandyr.
Azizbek SABIROW,
TOHI-niň Agronomçylyk fakultetiniň Ýyladyşhana hojalygy hünäriniň talyby.
