Türkmen milli göreşiniň gelip çykyşy we onuň ösüş taryhy hakynda bilýärdiňizmi? Türkmen milli göreşiniň döreýşi hakynda gürrüň edilende biz asyrlaryň jümmüşine gaýybana syýahat etmeli bolýarys. Çünki ähli milli göreşleriň başlangyjynyň adamzat jemgyýetiniň ilkinji basgançagy bolan ilkidurmuş gurluşygyna degişlidigini aýtmak bolar.
Her bir döwletiň medeniýet, däp-dessurlary bar. Türkmen toýlary bagşysyz, pälwansyz geçmeýär. Milli göreşimiz bilen Oguz han döwründe hem meşgullanypdyrlar. Gadymy döwür pälwanlaryndan Hezreti Alyny, halk gahrymanlary Rüstem Zal ogluny, Görogly begi, Bezirgen pälwany şeýle-de zenan maşgalalardan Harmandälini we Aýsoltany mysal görkezmek bolar.
Türkmen milli göreşiniň has gadymy döwürlerde esasy synaglaryň biri bolandygy hakynda “Oguznama” eserinde aýdylýar. Gadymy döwürlerde türkmen milli göreşi gandöküşikli we uly jedelli meseleleriň öňüni almakda uly ähmiýete eýe bolupdyr. Türkmen halkynyň öz milli göreşini biçak söýendigini göreş bilen bagly çuň manyly nakyllaryň döremegindende görmek bolýar: “Göreşde ataň hem bolsa sylama”, “Göreşen ýykjakdyr, ýaryşan ozjakdyr”, “Göreş bir abraýdyr, uruş bir desdir”, “Ýykylan göreşden doýmaz”.
Geçmişde toýuň esasy göreşiniň bir gün öňünden “Geňeş göreşi” diýip atlandyrylýan göreş geçirilipdir. Şol gün pälwanlar ertir kim bilen göreş tutmaklyga mümkinçiliginiň bardygyny kesgitläpdirler. Türkmen ýigitleri öz milli göreşini sarpalapdyr. Durmuşda has başarjaň ýigitlere göreş tutmasa-da “Pälwan ogul” diýip, göreşiň üsti bilen suratlandyrypdyrlar.
Mundan başga-da türkmen milli göreşinde “Gezek bermek” ýaly düzgüni hem bolupdyr. Häli-häzirlerem “Pälwan, indi gezek sendedir” diýlip aýdylmagy ýöne ýerden däldir. Beýle diýildigi haýsy hem bolsa bir pälwanyň hüjüm etmeklik gezegini alýar diýildigidir. Hüjüm etmek gezegi köplenç halatlarda myhman pälwanlara hormat goýmak maksady bilen berlipdir. Käbir halatlarda bolsa, hüjüm etmegi halaýan pälwanlaryň ikisi hem hüjüm etmek gezegini biri-birinden öňürti almak üçin isleg bildiripdirler .Şu hili ýagdaýlarda hüjüm etmek gezegini bije çekmek arkaly çözüpdirler. Sebäbi, pälwanlaryň ikisi haýsy biri ilki hüjüm emellerini ýerine ýetirse, ýeňiş gazanjakdygyna doly ynanypdyr.
Merdan ÝAŇYBAÝEW,
Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Dänew etrap Geňeşiniň esasy hünärmeni.
