14-nji iýun — Halkara donorlar güni

«Do­nor» sö­zi sow­gat ber­me­gi aň­lad­ýan «do­na­re» di­ýen la­tyn sö­zün­den ge­lip çy­kyp­dyr. Lukmançylykda do­nor — öz ga­ny­ny sow­gat ber­ýän adam. Do­nor­çy­lyk he­re­ke­ti­niň ah­lak göz­ba­şy ýag­şy­lyk, yn­san­per­wer­lik, adam­kär­çi­lik­dir.

Beýleki ýurtlarda bolşy ýaly, her ýylyň 14-nji iýunynda Halkara donorlar güni ýurdumyzda hem giňden bellenilýär. Türkmenistanyň «Raýatlaryň saglygyny goramak hakynda» Kanunyna laýyklykda, 18 ýaşdan 60 ýaşa çenli bolan sagdyn adamlar öz islegi boýunça meýletin gan tabşyryp, donor bolup bilerler. Ýurdumyzda saglygy goraýyş edaralary gan we gan önümleri bilen üpjün edilip, bu ugurda zerur işler ýola goýulýar.

Lukmanlar do­nor­ly­gyň peý­da­sy barada şulary belleýärler:

— be­de­niň ke­sel­le­me­gi­niň öňü­ni al­mak: he­läk­çi­lik­ler­de, bet­bagt­çy­lyk­ly ha­dy­sa­lar­da, ýa­nyk­lar­da, agyr amal­lar­da ga­nyň ýit­gi­si­ne dur­nuk­ly­lyk;

— ga­nyň dö­re­me­gi­ne tä­sir et­me­giň, be­de­niň öz-özün­den tä­ze­len­me­gi­niň ha­sa­by­na öm­ri uzalt­mak;

— ýü­rek-da­mar ke­sel­le­ri­niň öňü­ni al­mak;

— im­mun ul­ga­my­nyň ke­sel­le­ri­niň, iý­mit siň­di­ri­şiň bo­zul­ma­gy­nyň, ate­rosk­le­ro­zyň, bag­ryň, aş­ga­za­nas­ty mä­ziň işi­niň bo­zul­ma­gy­nyň öňü­ni al­mak;

— ýag­şy iş­ler­den ka­na­gat­lan­mak.

Do­nor gan tab­şy­ran­dan soň, be­den ony di­kel­dip baş­la­ýar. Oňur­ga ýi­li­gin­de erit­ro­sit­ler iş­le­nip çyk­ýar. Mu­nuň özi be­de­niň äh­li do­ku­ma­la­ry­na we sy­na­la­ry­na kis­lo­ro­dy elt­ýän ga­nyň gy­zyl öý­jük­le­ri­dir. Mun­dan baş­ga-da, oňur­ga ýi­li­gin­de sü­tün öý­jük­le­ri dö­re­ýär, olar­dan sy­na­la­ryň we do­ku­ma­la­ryň äh­li öý­jük­le­ri peý­da bol­ýar. Şeý­le­lik­de, ga­n tab­şy­ryl­ma­gy ada­myň bü­tin be­de­ni­ni tä­ze­le­ýär. Do­nor­çy­lyk gan ber­ýä­niň sag­ly­gy üçin peý­da­ly. Alym­la­ryň mag­lu­mat­la­ry­na gö­rä, gan tab­şyr­ýan adam­lar­da in­farkt how­py on­lar­ça es­se az bol­ýar. Mag­lu­mat­lar er­kek do­nor­la­ryň ýü­rek tut­gu­syn­dan seý­rek ejir çek­ýän­dik­le­ri­ni tas­syk­la­ýar. Ga­nyň yzy­gi­der­li tab­şy­ryl­ma­gy ho­les­te­ri­niň pes de­re­je­si­ni sak­la­ýar. BSGG-niň mag­lu­mat­la­ry­na gö­rä, he­mi­şe gan tab­şyr­ýan do­nor­lar, beý­le­ki adam­la­ra ga­ran­da, or­ta­ça 5 ýyl köp ýa­şa­ýar­lar.

Yl­my bar­lag­la­ryň we ama­ly gö­zeg­çi­lik­le­riň ne­ti­je­sin­de, be­den­den 400 — 450 ml. möç­ber­de dö­wür­le­ýin gan al­dyr­mak di­ňe adam üçin zy­ýan­syz we howp­suz bol­man, eý­sem, onuň sag­ly­ga oňaý­ly tä­sir ed­ýän­di­gi su­but edi­len­dir.

Güljahan HYDYROWA,
Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetiniň himiýa fakultetiniň 1-nji ýyl talyby.